Sedef

Sedef (Majka bisera) – unutrašnji sloj biserne školjke – je još jedan materijal koji se koristi u crkvenoj umetnosti. Kao što se i iz naziva naslućuje, njegova simbolička vrednost je u mnogome povezana sa biserom. Biserna školjka nas podseća na Bogorodicu, koju su Sveti Oci poredili sa školjkom koja nosi Božanski biser.

Umetnički motiv školjke je široko korišćen u crkvenoj umetnosti, tako da se često sreće u lukovima i nišama vizantijskih hramova, ponekad sa krstom unutra, a u Rusiji na vencima Carskih Dveri.

Na vizantijskim predmetima od slonovače iz VI veka, oreoli iznad glava svetaca često su predstavljani u obliku školjke. Školjka je često simbolizovala svetost i božansko poreklo carske vlasti. Kao materijal, sedef, u pogledu svoje formalne sličnost i veze sa biserom, može nositi i njegovu simboliku.

Glavna vrednost bisera se sastoji u njegovoj predstavi Carstva Nebeskog. I kao što se kaže u Jevanđelju po Mateju: “…Još je Carstvo nebesko kao čovjek trgovac koji traži dobra bisera. Pa kad nađe jedno mnogocjeno zrno bisera, otide i prodade sve što imaše i kupi ga” (Matej 13.46).

Dvanaest vrata Nebeskog Jerusalima, prema Jovanu Bogoslovu, “bila su svaka od po jednog bisera” (Otkrovenje 21.21). Moguće je da motiv školjke na vencima Carskih Dveri u velikoj meri ukazuje na njihovu simboličku vezu sa bisernim vratima Nebeskog Grada.

Stoga je sedef simbol Bogorodice, Ovaploćenja, svetosti i Carstva Nebeskog. Sa ovakvim značenjem, u crkvenoj umetnosti se koristi za izradu krstića i ikonica kao i za velike rezbarene ikone i prestone krstove.

Od XVII veka do današnjih dana, tradicionalno mesto izrade relikvija od sedefa je Sveta Zemlja. Sedef se ne koristi samo kao material za rezbarenje, već i kao dekoracija u malim fragmentima. U ovom slučaju njegovo simboličko značenje je isto kao i sitnih bisera koji se ređaju u nizovima na okovima ikona i Jevanđelja, krstovima, panagijama i zlatovezu.

Ovi nizovi bisera ne predstavljaju samoga Hrista niti Carstvo Nebesko, kao što je slučaj sa jednim krupnim biserom, već reč Božju, Jevanđeosku Istinu.

I kao što reče Hrist apostolima: “Ne dajte svetinje psima; niti bacajte bisera svojih pred svinje, da ih ne pogaze nogama svojim, i okrenuvši se ne rastrgnu vas” (Matej 7.6). Primera radi, četiri bisera koji se često sreću na četiri kraka naprsnih krstova, predstavljaju četiri Jevanđelja.